มหาธาตุวิทยาลัย

เล่าเรื่อง "มหาธาตุวิทยาลัย" 

          

           
              ที่คณะ ๑ วัดมหาธาตุ กรุงเทพมหานคร ณ หอปริยัติ ทางด้านเหนือ มีป้ายขนาดใหญ่ทำด้วยไม้ ๒ ป้าย เป็นอักษรไทย และอักษรขอม อ่านว่า มหาธาตุวิทยาลัย เหมือนกัน คนที่ผ่านไปมาเห็นแล้วอาจจะไม่มีความสนใจว่า เขาติดป้ายดังนี้ไว้ทำไม ข้าพเจ้าจึงปรารถนาจะทำความเข้าใจตามที่ได้รู้มา

          ที่จริงป้ายตัวจริงนั้นเป็นอักษรขอมอ่านว่า มหาธาตุวิทยาลัย อย่างเดียว แต่ไม่ได้อยู่ที่วัดมหาธาตุในเวลานี้เดี๋ยวนี้ป้ายนั้นเก็บไว้ที่ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เพราะถือว่าเป็นโบราณวัตถุชิ้นหนึ่งของชาติไทย ทำไมจึงเป็นวัตถุสำคัญ? ตอบว่าเพราะคำว่า มหาธาตุวิทยาลัย นี้เฉพาะคำว่า วิทยาลัย เป็นคำที่พระพุทธเจ้าหลวงรัชกาลที่๕ ทรงบัญญัติคำนี้เป็นคำแรกว่า มหาธาตุวิทยาลัย คำว่าวิทยาลัยอื่นเช่น สวนกุหลาบวิทยาลัย เป็นต้น บัญญัติใช้หลังจากคำว่า มหาธาตุวิทยาลัย

          ข้าพเจ้าได้ความรู้จากอาจารย์กิม หงส์ลดารมภ์เล่าให้ฟังว่า เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จประพาสประเทศลังกาได้ทรงทอดพระเนตรเห็นชื่อสถานศึกษาชั้นสูงให้คำว่า วิทโยทัย เมื่อ เสด็จนิวัติกลับประเทศไทยแล้วมีพระราชประสงค์ให้พระสงฆ์ฝ่ายมหานิกายจัดการศึกษาของพระสงฆ์ ในระดับสูงอย่างที่พระองค์ได้ทอดพระเนตรมาและทรงมีพระราช ประสงค์ให้สมเด็จพระวันรัต(ฑิต อุทยมหาเถร) ครั้งนั้นดำรงสมณศักดิ์ที่พระเทพโมลีจัดการศึกษาที่วัดมหาธาตุจะพระราชทาน ชื่อว่า มหาธาตุวิทโยทัย สมเด็จพระวันรัต(ฑิต) ถวายพระพรว่าควรใช้ว่า มหาธาตุวิทยาลัย เหมาะกว่าเพราะมาจากคำว่า วิทยา ความรู้กับ อาลัย ที่อยู่รวมกันเป็นวิทยาลัย แปลว่า สถานที่อยู่ของความรู้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเห็นชอบด้วยจึงพระราชทานนามสถานศึกษาแห่งนี้ว่า มหาธาตุวิทยาลัย และได้โปรดเกล้าฯให้ทำป้ายชื่อเป็นอักษรขอมอ่านว่า มหาธาตุวิทยาลัย ติดตั้งไว้ที่วัดมหาธาตุนี้ต่อมาป้ายนี้ไปประดิษฐานที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติตราบเท่าทุกวันนี้

          คำว่า มหาธาตุวิทยาลัย นี้ ยังมีคำต่อท้ายว่าในพระบรมราชูปถัมภ์ด้วยเมื่อสมัยที่ข้าพเจ้ายังเป็นสามเณร ในพ.ศ. ๒๔๘๔–๒๔๘๘ นั้น สามเณรวัดมหาธาตุถึงกำหนดอายุครบอุปสมบทที่สอบเปรียญธรรมได้ แล้วนิยมพิมพ์บัตรลาอุปสมบทพิมพ์บอกชื่อสามเณรที่จะอุปสมบทลงวุฒิที่สอบได้ แล้วจะบอกว่านิสิตมหาธาตุวิทยาลัยในพระบรมราชูปถัมภ์ขอลาอุปสมบทณพัทธสีมา วัดมหาธาตุ

          คำว่า ในพระบรมราชูปถัมภ์นี้ ข้าพเจ้าได้ฟังพระอุปัชฌาย์ คือ พระพิมลธรรม (ช้อย ฐานทตฺตเถร) เล่าให้ฟังว่า พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ ได้พระราชทานพระบรมราชูปถัมภ์มหาธาตุวิทยาลัย เดือนละ ๘๐๐ บาท ต่อมาได้พระราชทานแบ่งไว้วัดสุทัศน์ ๔๐๐ บาท เพราะวัดสุทัศนเทพวราราม เป็นสถานที่สอบเปรียญสมัยรัชกาลที่ ๕ มีสมเด็จพระวันรัต (แดง) เป็นแม่กองบาลี เมื่อข้าพเจ้าไปรับราชการที่กรมการศาสนา ได้เบิกเงินบำรุงการศึกษาจากกองศาสนูปถัมภ์ ซึ่งเดิมเรียกว่า กองสังฆการี ตามประวัติของกรมการศาสนา ได้รวมกรมสังฆการี กรมกัลปนา และกรมราชบัณฑิต มาเป็นกรมธรรมการ แล้วยกขึ้นเป็นกระทรวงธรรมการ มีตราเสมาธรรมจักรเล็กเป็นตราประจำกรมธรรมการ และตราเสมาธรรมจักรใหญ่ เป็นตราประจำกระทรวง เป็นที่เข้าใจกันว่า เงินที่จ่ายบำรุงการศึกษานั้น สืบเนื่องมาจากกรมสังฆการี ซึ่งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ พระราชทานมหาธาตุวิทยาลัย และมีการจ่ายบำรุงการศึกษาที่วัดสุทัศน์ วัดอนงค์ เป็นต้น จากกองสังฆการี ซึ่งเป็นเงินในพระบรมราชูปถัมภ์ติดต่อกันมา ต่อมาทางกรมการศาสนาได้จ่ายบำรุงวัดไปเพราะเจ้าหน้าที่ชั้นหลังไม่รู้เรื่องเดิม

          เมื่อมีมหาธาตุวิทยาลัยเกิดขึ้นที่วัดมหาธาตุซึ่งมีป้ายบอกนามดังกล่าวมา แล้วได้มีการประกาศตั้งมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยเมื่อวันที่๑๘กรกฎาคม๒๔๘๙ ณตำหนักสมเด็จวัดมหาธาตุคนส่วนมากเข้าใจว่า มหาธาตุวิทยาลัย นั้นหมดไปแล้วคงเหลือแต่ชื่อที่ทรงจำกันมาเท่านั้น

          เรื่องนี้ขอเล่าเพิ่มเติมหน่อยว่าเมื่อสมัยรัชกาลที่๗พระบาทสมเด็จพระปก เกล้าเจ้าอยู่หัวทรงครองราชสมบัตินั้นเศรษฐกิจของบ้านเมืองตกต่ำที่สุดจนถึง มีการให้ข้าราชการออกจากราชการโดยไม่มีความผิดเพื่อลดงบประมาณการจ่ายเงิน ให้น้อยลงเรียกว่า ดุล ข้าราชการที่ออกไปนั้นเรียกว่า ถูกดุล มีผลกระทบกระเทือนถึงพระสงฆ์ที่เป็นเปรียญธรรมเคยได้รับนิตยภัตเมื่อได้ เปรียญ๓ประโยคมีราคาตำลึงกึ่งคือจำนวน ๖ บาท ถูกตัดงบประมาณเรื่องนิตยภัตไปด้วย โดยงดจ่ายนิตยภัตสำหรับเปรียญรุ่นใหม่ที่สอบได้ในพ.ศ. ๒๔๗๕ ต่อมาส่วนที่ได้รับพระราชทานก่อนนั้นคงได้รับต่อไปเรื่องนี้สมเด็จพระวัน รัต(เฮง เขมจารีมหาเถร) เห็นว่าเป็นความเสื่อมของการศึกษาพระปริยัติจึงได้ให้บรรดา พระเถรานุเถระผู้เป็นศิษย์ช่วยบอกบุญผู้มีศรัทธาร่วมบริจาคปัจจัยเป็นกองทุน เพื่อให้เกิดดอกผลบำรุงการศึกษาพระปริยัติธรรมที่มหาธาตุวิทยาลัยแล้ว นำฝากไว้ที่สำนักงานพระคลังข้างที่ในพระบรมมหาราชวังกองทุนนี้เรียกชื่อว่า “นิธิสมบัติแห่งมหาธาตุวิทยาลัย” ทางพระคลังข้างที่ได้จัดการหาผลประโยชน์โดยการให้กู้ซื้อหุ้นและมีอาคาร ที่ดินเป็นการเก็บผลประโยชน์ได้ตั้งงบประมาณโดยผ่านคณะกรรมการของพระคลัง ข้างที่และได้มีพระบรมราชโองการโปรดให้จ่ายตามงบประมาณแต่ละปี

          การนำกองทุนนิธิสมบัติแห่งมหาธาตุวิทยาลัยฝากไว้กับสำนักงานพระคลังข้างที่ นี้ด้วยการแนะนำของกรมพระยาดำรงราชานุภาพและสมเด็จกรมพระยานริศรานุวัตติวงศ์ สมเด็จพระวันรัต(เฮง เขมจารีมหาเถร) เห็นชอบด้วยได้มีการเบิกจ่ายเงินนี้จากสำนักงานพระคลังข้างที่ประจำทุกเดือน เพื่อเป็นการบำรุงการศึกษาพระปริยัติธรรมของมหาธาตุ วิทยาลัยผู้ลงนามเบิกคือไวยาวัจกรมหาธาตุวิทยาลัย คือ ข้าพเจ้านายสิริ เพ็ชรไชยและผู้ลงนามกำกับ คือ นายกมหาธาตุวิทยาลัยได้แก่อธิบดีสงฆ์วัดมหาธาตุ เวลานี้คือ พระธรรมสุธี (พีร์ สุชาโต)

สรุปแล้วเห็นว่าคำว่า“มหาธาตุวิทยาลัย”นี้ ยังมีอยู่โดยเป็นนามของสำนักเรียนวัดมหาธาตุส่งพระภิกษุสามเณรสอบบาลีและ นักธรรมสนามหลวงซึ่งรวมเป็นนามของอาคารเรียนมหาธาตุวิทยาลัยโดยนิธิสมบัติแห่งมหาธาตุวิทยาลัยเป็นกองทุนอุปถัมภ์สำนักเรียนและอธิบดีสงฆ์วัดมหาธาตุดำรงตำแหน่งนายกมหาธาตุวิทยาลัยตลอดไป.

สิริ เพ็ชรไชย

ไวยาวัจกรมหาธาตุวิทยาลัย

http://www.mahathatde.com
ภาพ : โครงการพระไตรปิฎกสากล อักษรโรมัน